W ciągu ostatnich kilku lat obserwujemy wzrost zainteresowania historią I wojny światowej w Polsce. Setna rocznica tych wydarzeń spotęgowała to wrażenie, a liczne publikacje poświęcone przeróżnym aspektom wojny są niezbitym na to dowodem. Ewolucji uległ również krąg zainteresowań – poza kwestiami militarnymi, zaczęto badać przemiany społeczne, ekonomiczne, a także rekonstruować doświadczenia wojenne mikroregionów. Zmieniła się również narracja o Wielkiej Wojnie. Historycy i publicyści nie trzymają się już kurczowo mitu wspólnoty losów Polaków we wszystkich trzech zaborach. Dziś coraz więcej wiemy o przywiązaniu części społeczeństwa do cesarza czy cara, jesteśmy świadomi rozbieżnych nastrojów i pragnień. Sami możemy skonfrontować te nastroje, sięgając po pracę Ośrodka Karta Polski wir I wojny, która jest zbiorem wspomnień i artykułów różnych osób, które przed stuleciem w tytułowym wirze się znalazły.
Książka jest podzielona na kilka rozdziałów skupiających się na kolejnych etapach wojny. W każdym z nich dopuszczono do głosu znane i mniej znane osobistości ze świata polityki, wojskowych czy też zwykłych cywili – dziennikarzy, nauczycieli, działaczy społecznych. Opisują oni swoje przeżycia wojenne, kontakty z rannymi, a także snują plany odrodzenia Polski. Co chyba najbardziej wciągające, zdradzają się ze swoim stosunkiem do władających na danym terenie mocarstw. Nie szczędzą również uwag pod adresem rodaków, którzy wybrali inną drogę – służą w armii przeciwnika lub politykują na rzecz, w ich mniemaniu, wroga. Tak zestawione teksty dają obraz narodu naprawdę rozdartego. Ośrodek Karta, publikując źródła, czy to na łamach czasopisma „Karta”, czy w formie samodzielnych książek (Ochotnik, Zawadiaka), przyzwyczaił czytelników do brutalnych i szczerych wspomnień. Przedstawiani tam Polacy bardzo często zdradzają swoje poglądy czy przyznają się do czynów, które nijak mają się do lansowanej niekiedy wizji nieskalanych złem bohaterów.
Rozbieżności poglądowe Polaków, a w wielu przypadkach ich czynny udział w walkach z karabinem w ręku, nie przeszkodził im po 1918 roku zbudować wspólnej ojczyzny.
Polski wir I wojny to historia naszego narodu w latach 1914–1918 ujęta w nietypowy, ale czytelny i obrazowy sposób. Wszystkie podręcznikowe „procesy”, „przyczyny”, „skutki” i „nastroje” znajdują wszak zawsze swoje źródła w jednostkowych odczuciach i wydarzeniach, których ogrom zebrali redaktorzy Ośrodka Karta.
Dziękujemy Ośrodkowi KARTA za przekazanie egzemplarzy książki Polski wir I wojny. Wkrótce na profilu Małopolskiego Instytutu Kultury na portalu Facebook zostanie zorganizowany konkurs, w którym będzie można wygrać opisaną publikację.